O monte de Piornedo
Árbores e plantas
Rebolos e rebolas
Nós non dicimos fragas nin bosques, chamámoslles reboleiras.
Nos nosos montes abundan os carballos, aos que chamamos rebolos (se son moi pequenos ou moi grandes), e rebolas (se teñen un tamaño mediano).
Pero no monte de Piornedo non hai só carballos, son bosques mixtos, de diferentes árbores autóctonas que naceron soas e medran sen intervención de ninguén. Pero as rebolas e os rebolos son as árbores máis queridas polos nosos maiores, tanto pola súa duración como pola súa versatilidade, e seguramente por iso lles chamamos aos bosques reboleiras.
A xente diferenza entre rebolo albar e rebolo negral (folla mais pequena e mais dentada).
As reboleiras do monte de Piornedo
As reboleiras do monte de Piornedo están aumentando en tamaño e fermosura con cada ano que pasa. Algunhas delas son:
- O Val da Freita. A reboleira pola que os veciños non deixaron pasar a estrada que vén de Navia, para que non se estragara.
- Os Acebais. Aquí quedan en pé algunhas árbores descomunais, como mostra do que debeu haber antano. Non foron cortadas canda outras porque estaban algo danadas por dentro e considerouse que podía non merecer a pena o traballo que daba cortalas para o seu aproveitamento.
- O Bidual. Está na ladeira de Agulleiro, onde predominan os bidueiros ou bidos, sobre todo na parte máis alta.
- A Formela. O bosque no que se refuxiaba o gando da braña dos calores do verán.
- O Cotarón. Un bosque sombrizo e húmido, mesmo en épocas de calor extremo.
Aproveitamento das reboleiras
As reboleiras son apreciadas pola xente porque delas sacábase moita madeira para facer as casas e todas as ferramentas da labranza (carros, arados, mangos…); tamén se sacaba leña, e ademais daban sombra e pastos para o gando.
A xente antes entendía moi ben a madeira. Sabía cando cortala, sabían que cousas traballar en verde e cales en seco, que madeira era axeitada para cada uso…
A madeira cortábase sempre no minguante da lúa e durante o inverno, cando non tiña zume nin folla. Algunhas cousas facíanse en verde pero para a maioría dos usos había que deixala secar.
Recollemos aquí algúns exemplos de usos tradicionais, cos nomes que lles damos na zona ás árbores e ás ferramentas:
Para armar casas utilizábase a cerna de rebola, deixábase un tempo no monte e labrábase no mesmo monte.
Rebola escachada, tamén valía castañeiro pero escaseaba mais, o mesmo para os trabados das pallozas.
Para facer mesas, mesos e outros mobles: rebola ou castiñeiro.
Para o eixe, os mellores de capudre, tamén de abedul ou freixo, os de acibo acendíanse co calor; o Coucillón de abedul seca e o resto de rebola (a madeira das rodas tiña que estar ben seca).
De brosos (machado) freixo e para o resto dos mangos, abraira.
As costelas de rebola, salgueiro ou abraira. Ben dereita e sen noios. As brengas facíanse de abraira, collida no solao, de raíz e sen noios. Os aros de sangume.
Abedul, facíanse en verde que é mais branda a madeira para traballala.
Acebo ou uz. Varas collidas secas na propia árbore para que estean raxadas polo medio e teñan lapa ao acendelas.
De abedul (labrábanse), dicían que as de acebo “eran malinas pros castañeiros”.
Case sempre de freixo. Hai algún de salgueiro, que son brancos e póñense moi lisos co uso .
Para recoller urizos de castañas: castañeiro ou salgueiro.
Os bos son de acebo, o timón de abedul e as orelleiras de piorno.
Tamén se facían algúns xoguetes de boíto, como tiratacos ou xirícos.
As madeireiras
As nosas reboleiras non son moi antigas porque sobre 1950 viñeron comprando a madeira de case todo o monte e ninguén se atreveu a dicir que non.
De feito o trato foi que ían pagar unha cantidade de diñeiro e facer o local da escola… a escola fixérona os madeiristas, coa axuda dos veciños, e ese foi o único pago que viron, porque os cartos non chegaron e ninguén os reclamou. Hai unha parte mais truculenta nesta historia pero…deixámola para a tradición oral.
Coa madeira que levaron do noso monte construíron barricas para envellecer primeiro sherry e despois whisky de Macallan pero aquí non chegou a proba dun nin doutro.
Plantas menciñais
No ano 2022, o CDR Ancares publicou unha guía de plantas menciñais de Ancares. Para realizala contaron coa colaboración dos nenos e nenas e das familias que participan de forma habitual nas actividades organizadas a traves desta entidade.
Esta guía inclúe un grupo de plantas que foron utilizadas como remedios e curas pola xente da zona, así como receitas para o seu uso en animais e tamén en humanos.
Ademais para realizar a guía contaron coa colaboración de dous profesores da Escola Politécnica Superior de Lugo, Rosa Romero Franco e Manuel Antonio Rodríguez Guitián, os cales puxeron o contrapunto científico a cada unha das plantas (nome científico, familia…).
A maioría destas plantas atópanse no noso monte, así que nos pareceu interesante incluir esta guía na nosa páxina web.
